Dziś mało kto pamięta, kiedy powstała Izba Rzemieślnicza i czym na początku się zajmowała, gdzie urzędowano i kto nią zarządzał. W tym odcinku, krótka lekcja historii o Izbie.
Do Izby Rzemieślniczej Małej i Średniej Przedsiębiorczości należy 6 Cechów Rzemiosł Różnych ze swoimi siedzibami w Brzesku, Bochni, Tamowie, Pilźnie, Dębicy i Dąbrowie Tarnowskiej oraz dwie Spółdzielnie Rzemieślnicze – Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa w Tarnowie i Spółdzielnia Rzemieślnicza „Rzemieślnik” w Bochni. Według źródeł historycznych oraz dokumentów najstarszym Cechem Rzemieślniczym na tere-nie działania Izby Rzemieślniczej Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Tarnowie jest Cech Rzemiosł Różnych w Bochni. Pierwsze wzmianki o jego powstaniu to rok 1316, gdzie król Władysław Łokietek wydał przywilej na powstanie Cechu w Bochni. Był to Cech Kowali powstały zapewne ze zjednoczenia kuźni pracujących na potrzeby Żup Solnych w Bochni (dzisiejsza kopalnia Soli Bochnia), które były głównym odbiorcą wyrobów produkowanych przez bocheńskich kowali. Dawniej dochody skarbu królewskiego w większości pochodziły z podatków od eksploatacji Kopalni Soli w Bochni i Wieliczce, handlu solą oraz jej spławianiem do Gdańska. Niektóre źródła podają nawet, że około 1/4 dochodów króla, to dochody z eksploatacji kopalni soli i jej handlem.
Zdjęcie: Kopalnia soli Bochnia, szyb Sutori
Od czasu powstania Cechu w Bochni ulegał on różnym przemianom, tak jaki nasza historia i historia naszego Państwa. Były czasy wojen i rozbiorów, ale w jakiejś formie organizacyjnej zawsze ten Cech trwał. Dział na terenie Bochni i gmin powiatu bocheńskiego, jest bardzo dobrze zorganizowany, a w Cechu zrzeszeni są rzemieślnicy kilkudziesięciu branż i profesji.
Tarnów jako ośrodek zrzeszający rzemieślników
Drugim, co do daty powstania, jest dzisiejszy Cech Rzemiosł Różnych w Tarnowie. 7 marca 1330 roku będący wtedy wsią Tarnów, otrzymał od króla Władysława Łokietka prawa miejskie i tym samym prawa do organizowania się rzemieślników w Cechy. Powstawały Cechy piekarzy, kowali, tkaczy, garbarzy, a szczególne przywileje uzyskał Cech tkaczy w roku 1436. Tak jak miastu Tarnów, tak wiodło się tarnowskim rzemieślnikom i zrzeszonym w nich Cechom. Raz było lepiej, raz było gorzej, ale zawsze rzemieślnicy byli, pracowali i trwali, zaopatrywali ludność w wyroby powszechne-go użytku i wykonując potrzeb-ne usługi dla ludności. Tak Cech dotrwał do czasów zaborów, gdzie Tarnów był pod zaborem austriackim. Pod tym zaborem panowała największa swoboda w wykony-waniu działalności rzemieślniczej, wtedy również nastąpił największy rozkwit i rozwój rzemiosła. Cech przetrwał do zakończenia II wojny światowej, a po niej powołano Państwowy Związek Cechów. Związek zrzeszał istniejące jeszcze wówczas Cechy branżowe, jednak ich zrzeszenie się w Powiatowe Związki Cechów zostało wymuszone przez powojenne władze. Jednym z powodów takiego działania władz był fakt bardzo duże-go zaangażowania się rzemiosła najpierw w walce z okupantem hitlerowskim a później sowieckim. Rzemieślnicy działali w konspiracji, pomagali partyzantom, więźniom w więzieniu, które na czasy uważanym za jedno z najcięższych więzień w Polsce. Pomagali również ludności cywilnej, w mieście panował głód, choroby, a pomoc ludziom była bardzo dużym wyzwaniem dla bogatszych i bardziej majętnych rzemieślników.
Cechy w Dębicy, Dąbrowie Tarnowskiej, Brzesku i Pilźnie
Kolejnymi Cechami Rzemieślniczymi zrzeszonymi w Izbie Rzemieślniczej w Tarnowie są Cechy Rzemiosł Różnych w Dębicy, którego datę powstania potwierdza ustawa – przywilej wydany przez króla Stefana Batorego w 1582 roku dla królewskiego miasta Pilzna, a z racji tego, że Dębica wtedy należała do Powiatu Pilzno, to posługi-wała się tym samym przywilejem. Dokumenty źródłowe i oryginały znajdują się w dębickiej parafii rzymskokatolickiej. Cech Rzemiosł Różnych w Brzesku, który powstał w 1504 roku, za staraniem wdowy po Spytce z Melsztyna, tutejsi tkacze uzyskali przywilej zrzeszania się w Cechu. Przywilej dotyczył prowadzenia i wykonywania rzemiosła, wyzwalania czeladników. Oryginalny dokument przetrwał do naszych czasów. Cech Rzemiosł Różnych w Dąbrowie Tarnowskiej powstał w roku 1948 zarządzeniem Woje-wody Krakowskiego jako Cech Kowali, który w roku 1950 został przekształcony w Cech Rzemiosł Metalowych i Elektrotechnicznych Obecną nazwę ustaliło rozporządzenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie w roku 1951, która trwa do dnia dzisiejszego. Najmłodszym Cechem Rzemieślniczym jest Cech Rzemiosł Różnych w Pilźnie, który działa na terenie gmin Pilzno, Brzostek i Jodłowa, a powołali go rzemieślnicy z tych gmin w roku 1986.
c.d.n.
Józef Sztorc Senator RP V Kadencji
Poniższy artykuł można pobrać w postaci PDF klikając tutaj „Pobierz”